فلوراید ماده ای است که باعث پیشگیری از پوسیدگی دندان میشود . بهترین راه رسیدن فلوراید کافی به بدن ، نوشیدن آب حاوی فلوراید است . اما از آنجا که در کشور ما امکان تنظیم میزان دقیق فلوراید آب وجود ندارد اکثر نواحی فاقد میزان مناسب فلوراید هستند.در این نواحی بهترین راه انجام فلورایدتراپی است . این کار حدود ۱۰ دقیقه طول می کشد. و نیاز به بیحسی موضعی ( تزریق آمپول ) ندارد.

مراحل انجام کار به قرار زیر است:

• ابتدا سطح دندانها با برس مخصوص تمیز می شود ( چیزی شبیه مسواک برقی )

• سطح تمام دندانها به ژل فلوراید آغشته می شود ( گاهی اوقات یکطرف هر دو فک در یک مرحله و نیم دیگر در مرحله بعد به ژل آغشته می شود)

•  سپس اضافات ژل با گاز استریل یا پنبه برداشته می شود. در این مرحله کودک آب دهان خود را بطور کامل خارج می کند.

•  کودک نباید بعد از فلوراید تراپی دهانش را بشوید و تا یکساعت باید از خوردن و آشامیدن اجتناب کند. و طی این مدت در صورت جمع شدن بزاق در دهان ، آنرا خارج کند.

•  انجام فلوراید تراپی با صلاحدید دندانپزشک و انجام آن بصورت دوره ای (هر ۶ ماه یکبار ) بین ۳۰ تا۶۰ درصد باعث کاهش پوسیدگی می شود.

•  فلوراید تراپی هم برای دندانهای شیری و هم برای دندانهای دائمی قابل انجام میباشد.

فیشورسیلنت

در برخی سطوح دندانی بویژه سطوح جونده ، شیارها و فرورفتگیهایی وجود دارد . در اولین دندان آسیای دائمی این شیارها عمیقتر هستند . به علت آنکه موهای مسواک آنقدر ظریف نیستند و نمی توانند عمق شیارها را تمیز کنند ، مواد غذایی و میکروبها بخوبی از روی دندان پاک نمی شوند . با تجمع مواد غذایی و فعالیت میکروبها در این نواحی ، مینای دندان ضعیف شده ، پوسیدگی آغاز می گردد . برای پیشگیری از پوسیدگیهای سطوح جونده ، مواد مخصوصی به نام فیشورسیلنت وجود دارند که می توان از آنها برای بستن عمق شیارها بطور مؤثر استفاده کرد . بدین ترتیب از تجمع مواد غذایی و میکروبها و ایجاد پوسیدگی جلوگیری خواهد.

سیلنت ها می توانند سالهای زیادی بر روی دندان باقی بمانند . گاهی اوقات به علت جویدن مواد غذایی سخت ، مانند آبنبات و یا مواد غذایی چسبنده ممکن است از جا کنده و شکسته شوند . به همین دلیل گاهی نیاز به اصلاح دارند و بهتر است هر شش ماه یکبار بررسی شوند . در حال حاضر استفاده از سیلنت روش مؤثری در پیشگیری از پوسیدگیهای سطوح جونده دندان شناخته شده است . استفاده از فیشور سیلنت بعد از معاینه دندانها ،‌ با تشخیص و صلاحدید دندانپزشک انجام می شود.

پوسیدگی دندان

انسان همیشه با مشکل ترمیم بخش هایی از بدن که به دلیل تصادف یا بیماری از دست رفته اند روبرو بوده است.مینای دندان ,سخت ترین ماده بدن و دندان بوده و به عنوان یک سد دفاعی در مقابل تخریب دندان محسوب می گردد.
باقی مانده مواد غذایی بر روی شیار های سطوح جونده , توسط باکتری ها تجزیه شده واسیدی تولید می گردد که این اسید سبب حل شدن مواد معدنی مینا و ایجاد حفره در مینای دندان مینماید.

اگر مواد اسیدی نظیر لیمو ترش، نوشابه های گازدار، لواشک و ترشیجات به مقدار زیاد استفاده شود و برای مدتی در داخل دهان باقی بماند همان اثر تخریبی حاصل از تجزیه مواد غذایی توسط میکروب ها را دارد.

در معاینه، دندانپزشک توسط سوند (وسیله مخصوص تشخیص پوسیدگی) با فرو رفتن سوند در داخل شیارها به پوسیدگی مینای دندان پی می برد. مسیر پیشرفت پوسیدگی در مینا به علت سختی مینای دندان خیلی کند تر از ناحیه عاج دندان می باشد.
پوسیدگی سطوح بین دندانها تا مدتها پنهان میماند و در مراحل اولیه فقط با انجام رادیو گرافی قابل تشخیص است.

عصب کشی

در صورتی که دندان پوسیده معالجه نشود پوسیدگی و عفونت به عاج و در ادامه به نسج نرم دندان گسترش می یابد. به عبارتی سیر پوسیدگی از مینا به عاج به صورت مثلثی می باشد که راس آن به سمت مینا و قاعده آن به طرف عاج میباشد. بنابراین انتشار پوسیدگی و گسترش آن در عاج دندان مخصوصا در نوجوانان ،سریع تر و وسیع تر نسبت به مینای دندان صورت می گیرد.

دندانی که پوسیده ولی درد ندارد ،چرا باید عصب کشی بشود؟

عصب کشی فقط به دلیل درد دندان انجام نمی شود.گاهی اوقات، پوسیدگی به تدریج عصب دندان را درگیر می کند وعصب دندان بدون داشتن علایم و درد به مرور از بین می رود و حالت بافت مرده را می گیرد.این بافت مرده وعفونی، باید از کانالها خارج شود، در غیر این صورت آلودگی کانال به استخوان و بافت زیرین دندان سرایت کرده و منجر به کیست عفونی می شود. بنابراین به منظور کنترل عفونت و جلوگیری انتقال آن باید کانال ها تخلیه و ضد عفونی شوند تا بتوان درمان کامل و صحیح را انجام داد.

در عصب کشی دندان های شیری، از آنجایی که دندان ها برای مدت چند سال در دهان هستند، فقط عصب تاج دندان تخلیه می گردد و عصب ریشه دندان، باقی گذاشته می شود که این درمان پالپوتومی نام دارد. این عمل را در صورتی انجام می شود که عصب ریشه دندان عفونی نشده باشد

زمانی که پوسیدگی به قسمت عصب دندان رسید چند روزی دندان همراه با درد شدید می باشد. شدت درد به حدی است که فرد باورش نمی شود این درد ناشی از پوسیدگی دندان باشد. گاهی هم دندانهایی که بدلیل ضربه خوردن یا اعمال دندانپزشکی قبلی و قدیمی به مرور بافت زنده و اعصاب آنها از بین رفته و نکروز شده است عامل ایجاد عفونت هستند. عفونت حاد با تورم گسترده صورت و یا زیر فک و تب همراه است. عفونت مزمن به شکل آبسة پای دندان و یا ترشح چرک به شکل یک جوش چرکی در محل ریشة دندان مبتلا دیده می‌شود .در این موارد,که عصب ریشه دندان شیری هم درگیر باشد باید مثل دندان دائمی با آن رفتار کرده و عصب کشی کامل یا پالپکتومی انجام گردد.

فضا نگهدار

 مکانیزم افتادن دندان شیری به این صورت است که وقتی موعد رشد دندان دائمی فرا میرسد. همزمان با رویش دندان دائمی به مرور به دندان شیری که دقیقا بالای دندان دائمی قرار گرفته ،فشار می آید و این فشار رفته رفته باعث تحلیل ریشه دندان شیری شده و این اتفاق ادامه میابد تاوقتی که دیگر دندان شیری فاقد ریشه شود. در این حالت دندان شیری لق شده و در نهایت لقی آنقدر زیاد میشود که دندان بیفتد .

اگر یک یا چند دندان شیری زود از دست داده شوند دندانهای کناری آنها ممکن است خم شده و یا به داخل فضای حاصله حرکت کنند. ضمناً دندانهای موجود در فک مقابل هم ممکن است به سمت آن فضای خالی حرکت نمایند.در این حالت فضای حاصل از کشیده شدن دندان شیری توسط دندانهای دائمی  مجاور اشغال شده و دیگر جایی برای رویش دندان دائمی جانشین آن که قرار است چند سال بعد رویش نماید باقی نمی‌ماند و ناچاراً دندان زیرین یا نهفته شده و یا کج درآمده و ردیف دندانها را بهم می‌زند و نیاز به درمان ارتودنسی پیش می‌آید.

فضا نگهدارنده‌ها اسباب‌های کوچکی هستند که از فلز یا مواد پلاستیکی ساخته شده و بخوبی با دهان بیمار تطابق می‌یابند. بیشتر کودکان ظرف چند روز اول با آن خود را وفق داده و به آن عادت می‌کنند.

مشکلات ارتودنسی

موارد دیگر:

• اوربایت

• کمبود یا اضافی بودن دندانها

• دندانهای نهفته

• دندانهای شیری که نیافتاده اند.

• چانه عقب تر از حد طبیعی

• مشکلات مفصل فک و مشکلات عضلانی

• دیده شدن لثه ها حین لبخند

درمان های ارتودنسی فقط به ردیف کردن دندان ها محدود نمی شود و به تغییر یا هدایت رشدی استخوان های فک بالا و پایین نیز مربوط می شود.
 می توان با هدایت رشدی در سنین رشد و با کمک روش های جدید و جراحی در افراد بالغ ،هماهنگی بین اجزای صورت را برقرار کرد و با ردیف کردن دندان ها علاوه بر زیبایی ظاهری دندان ها، بهبود صحبت کردن و جویدن صحیح را به ارمغان آورد.

طبق توصیه انجمن ارتودنتیست های امریکا ،معاینه اولیه کودک جهت تشخیص مشکلات (ناهنجاری های دندانی-فکی) نباید دیرتر از هفت سالگی انجام شود واین کار فقط باید توسط  متخصص ارتودنسی انجام شود. انجام اولین معاینه در این سن به متخصص ارتودنسی این امکان را می دهد که مشکلات دندانی- فکی را در مراحل اولیه تشخیص دهد و با ارزیابی دقیق آنها زمان و شیوه مناسب درمان را طرح ریزی کند.
در گذشته درمان ارتودنسی معمولا به کودکان و نوجوانان محدود می شد ولی واقعیت این است که دندان ها در هر سنی می توانند حرکت کنند و شیوه حرکت دادن دندان ها در تمام سنین یکسان است. بنابراین درمان ارتودنسی در بزرگسالان نیز امکان پذیر است هرچند در درمان این افراد خطرات و محدودیت هایی وجود دارد که فقط توسط متخصص ارتودنسی قابل ارزیابی و درمان است.

با این حال بهترین سن آغاز درمان ارتودنسی برای اغلب افراد زمانی است که تمام دندان های شیری کودک افتاده باشند و بیشتر دندان های دائمی وی ( بجز سومین آسیای بزرگ یا همان دندان عقل) درآمده باشند که در حدود ۱۲-۱۱ سالگی می شود.دانستن زمان مناسب برای معاینه ارتودنسی باعث می شود که برخی اوقات با انجام اقدامات ساده از بروز مشکلات شدیدتر پیشگیری و طول درمان و پیچیدگی آن را کوتاه تر کرد.

 با درمان اولیه می توان نتایج مطلوبی را به دست آورد که پس از پایان یافتن رشد فک ها و صورت ( حدود ۱۲-۱۰ سالگی) دیگر قابل دستیابی نیستند. در این محدوده سنی دو دسته از ناهنجاری های دندانی و اسکلتی را می توان اصلاح کرد.در این میان روش هایی برای درمان های پیشگیرانه وجود دارد که مراجعه بیمار در سن پایین امکان انجام این روش ها را برای هر دو دسته از ناهنجاری های دندانی و اسکلتی میسر می سازد که این امر نه تنها در جلوگیری از انجام درمان های پیچیده کمک می کند بلکه طول درمان را کوتاه تر کرده و به هزینه خانواده نیز کمک می کند.

 در صورت وجود ناهنجاری های دندانی در این سنین مانند نامرتبی دندان ها و از دست رفتن فضای مورد نیاز برای درآمدن دندان های دائمی، معمولا با ساخت پلاک های بسیار ساده می توان برخی از آنها را درمان نمود و از بروز مشکلات جدی در آینده پیشگیری کرد. به همین دلیل به این روش ها، درمان های پیشگیری کننده گفته می شود.

یکی دیگر از اقدامات مهم در جهت پیشگیری از ایجاد نامرتبی های دندانی ،کشیدن برنامه ریزی شده دندان های شیری کودک است. این عمل می تواند به مرتب درآمدن دندان های دائمی، اصلاح مسیر رویش و جلوگیری از نهفته شدن آنها کمک زیادی کند.این کار باید با زمانبندی صحیح و بر اساس اصول علمی انجام شود. به همین دلیل اگرچه انجام آن در ابتدای امر ساده به نظر می رسد ولی بر خلاف ظاهر ساده ی آن نیاز به تسلط علمی و تجربه کافی دارد.

درصورتیکه مشکلات اسکلتی بموقع تشخیص داده نشو د و در زمان مناسب تحت درمان صحیح قرار نگیرد و رشد کودک پایان  یابد, در این حالت تنها راه پیش روی متخصص ارتودنسی در مشکلات با شدت کم، کشیدن دندان های دائمی جهت پوشاندن مشکل اسکلتی و در موارد شدیدتر انجام جراحی فک همراه با ارتودنسی در سنین بالاتر است و کاملا روشن است که با معاینه به موقع کودک توسط متخصص ارتودنسی می توان از ایجاد مشکلات شدید در سنین بالاتر جلوگیری کرد.